Jest jed­nym z naj­star­szych tur­nie­jów sza­cho­wych w Pol­sce i w Eu­ro­pie. Ini­cja­to­rem po­wo­ła­nia „Zło­tej Wie­ży” — im­pre­zy spor­to­wej dla mło­dzie­ży wiej­skiej i z ma­łych miast zrze­szo­nych w LZS byli dwaj dzien­ni­ka­rze: Ro­mu­ald Frey i Mi­chał Kier­czyń­ski.

W zło­tych la­tach, „Zło­tej Wie­ży” pa­tro­no­wa­ło Mi­ni­ster­stwo Kul­tu­ry i Sztu­ki, co otwo­rzy­ło sza­chi­stom wiej­skim sale i kom­na­ty wie­lu naj­pięk­niej­szych zam­ków i pa­ła­ców w kra­ju.

Wie­lu za­wod­ni­ków star­tu­ją­cych kie­dyś w tur­nie­ju w la­tach póź­niej­szych zna­nych by­ło na kra­jo­wych i mię­dzy­na­ro­do­wych sza­chow­ni­cach. Wy­mień­my tyl­ko nie­któ­rych: Zyta Łę­gow­ska, Elż­bie­ta Cho­ma, Bar­ba­ra Szych, Te­re­sa Ga­bryc­ka, Elż­bie­ta Ja­no­cha, Ha­li­na Rosz­ko, Han­na Grab­czyń­ska, Ali­cja Pie­truń­ko, Elż­bie­ta Pro­bo­la, Ewa Ro­ma­now­ska, Apo­lo­nia Li­twiń­ska, Han­na Ja­go­dziń­ska, Elż­bie­ta So­snow­ska, Gra­ży­na Pie­tras, Ha­li­na Ma­ziar­ka, Iwe­ta Ra­dzie­wicz (Raj­lich), Mar­ta Zie­liń­ska, Do­ro­ta Czar­no­ta, Zyg­fryd Ra­gi­nia, Lu­to­sław Ma­na­ster­ski, Emil Sy­pek, Wie­sław Ja­no­cha, Zbi­gniew Tysz­kie­wicz, Dio­ni­zy Bar­wiń­ski, Jó­zef Gro­mek, Ro­mu­ald Iz­deb­ski, Ry­szard Skro­bek, Krzysz­tof Żoł­nie­ro­wicz, Ka­rol Pin­kas Zbi­gniew Boj­czuk, Mar­cin Ta­zbir, Ka­mil Mi­toń, Pa­weł Czar­no­ta­.

Przez wie­le lat im­pre­zie pa­tro­no­wał „Dzien­nik Lu­do­wy”. W pierw­szym tur­nie­ju, któ­ry od­był się na prze­ło­mie 1958/59 roku wy­star­to­wa­ło 6793 dru­żyn, a uczest­ni­ków by­ło 20379. Pu­char ufun­do­wa­ny przez re­dak­cję „Dzien­ni­ka Lu­do­we­go”. zdo­był wte­dy po­wiat cie­szyń­ski­.

Praw­dzi­wy re­ne­sans „Zło­tej Wie­ży” roz­po­czął się od 1966 roku, kie­dy to wpro­wa­dzo­no fi­nał cen­tral­ny. Sze­ro­ki za­sięg im­pre­zy, jej wzra­sta­ją­ca po­pu­lar­ność i ran­ga skło­ni­ły or­ga­ni­za­to­rów do wpro­wa­dze­nia zmian re­gu­la­mi­no­wych. Po­sta­no­wio­no, że po­cząw­szy od ó­sme­go tur­nie­ju roz­gryw­ki bę­dą pro­wa­dzo­ne sys­te­mem pię­cio­stop­nio­wych eli­mi­na­cji — w śro­do­wi­sku wiej­skim, w gro­ma­dach, w po­wia­tach, w wo­je­wódz­twach i fi­nał cen­tral­ny­.

W VIII tur­nie­ju wy­star­to­wa­ło 34420 dru­żyn. W tur­nie­ju dru­ży­no­wym uczest­ni­czy­ło 104160 za­wod­ni­ków, a w in­dy­wi­du­al­nym 60000, ten ostat­ni ro­ze­gra­no w 1966 roku po raz pierw­szy­.

Fi­nał cen­tral­ny od­był się wów­czas w War­sza­wie, w sa­lach re­pre­zen­ta­cyj­nych Domu Chło­pa­.

„Zło­tą Wie­żę” wy­wal­czy­ła trój­ka sza­chi­stów z LZS PZGS Lu­bar­tów (woj. lu­bel­skie), gra­ją­ca w skła­dzie: R. Czer­miń­ski, E. Ja­błoń­ski i E. Kut­nik.

W 1967 roku, Pol­ski Zwią­zek Sza­cho­wy wpro­wa­dził tur­niej „Zło­tej Wie­ży”. do swo­je­go ka­len­da­rza im­prez spor­to­wych.

IX tur­niej, w 1967 roku zor­ga­ni­zo­wał Mal­bork — od­był się w sali ry­cer­skiej na zam­ku, a w in­nych kom­na­tach zam­ko­wych roz­gry­wa­no im­pre­zy to­wa­rzy­szą­ce, ta­kie jak tur­nie­je bły­ska­wicz­ne, kon­kur­sy, se­an­se gry jed­no­cze­snej. Ale naj­więk­szy po­dziw wzbu­dzi­ło sta­ran­nie i efek­tow­nie przy­go­to­wa­ne wi­do­wi­sko „ży­wych sza­chów”. Na wiel­kim dzie­dziń­cu zam­ko­wym zmie­rzy­ły się raz jesz­cze woj­ska Wła­dy­sła­wa Ja­gieł­ły z ry­ce­rza­mi w bia­łych płasz­czach z czar­ny­mi krzy­ża­mi. Wi­do­wi­sko przy­go­to­wa­li ucznio­wie z ko­ła ZMW i LZS Tech­ni­kum Rol­ni­cze­go z No­we­go Sta­wu k. Mal­bor­ka. To był pierw­szy tur­niej z tak roz­bu­do­wa­nym pro­gra­mem, a „ży­we sza­chy” na wie­le lat za­go­ści­ły w pro­gra­mie im­pre­zy­.

Apo­geum roz­wo­ju im­pre­zy przy­pa­da na lata 1968–1971 — w XI i XII tur­nie­ju wy­star­to­wa­ło dru­ży­no­wo od­po­wied­nio 248156 i 282000 uczest­ni­ków, a w XIII tur­nie­ju do za­wo­dów in­dy­wi­du­al­nych przy­stą­pi­ło po­nad 297 ty­się­cy (!) za­wod­ni­ków.

Or­ga­ni­za­to­rzy X fi­na­łu (1968) w Ża­ga­niu do­sko­na­le po­wią­za­li sza­chy z in­ny­mi dys­cy­pli­na­mi spor­to­wy­mi. Był więc tur­niej siat­ków­ki i pił­ki ręcz­nej, po­ka­zy gim­na­sty­ki akro­ba­tycz­nej oraz ar­cy­cie­ka­wy, cho­ciaż wów­czas dość hu­mo­ry­stycz­ny mecz pił­ki noż­nej… ko­biet — w wy­ko­na­niu dziew­cząt z Tech­ni­kum Włó­kien­ni­cze­go w Ża­ga­niu. W „ży­wych sza­chach” mło­dzież z Tech­ni­kum Ra­chun­ko­wo­ści Rol­nej z Iło­wej na­wią­za­ła do bo­ha­ter­skiej obro­ny pia­stow­skie­go Gło­go­wa przed na­jaz­dem wojsk ce­sa­rza nie­miec­kie­go Hen­ry­ka V.

Sen­sa­cją XII fi­na­łu (1970) w Kę­trzy­nie był wy­stęp 13 let­niej Han­ny Ja­go­dziń­skiej. Wy­gra­ła wszyst­kie par­tie. W na­stęp­nych la­tach Ha­nia wie­lo­krot­nie wy­stę­po­wa­ła w fi­na­łach mi­strzostw Pol­ski­.

Jed­ną z im­prez to­wa­rzy­szą­cych XIII fi­na­ło­wi w Łań­cu­cie, był kon­kurs rzeź­biar­ski dla pla­sty­ków ama­to­rów i twór­ców lu­do­wych — te­mat, oczy­wi­ście sza­chy, wy­ko­na­ne w do­wol­nym ma­te­ria­le. Udział w kon­kur­sie wzię­ło oko­ło 100 pla­sty­ków.

Od XIV tur­nie­ju (1972), któ­ry od­był się w Cie­szy­nie, „Zło­ta Wie­ża” sta­ła się im­pre­zą mię­dzy­na­ro­do­wą. Do fi­na­łu in­dy­wi­du­al­ne­go za­pro­szo­no sza­chi­stów z Cze­cho­sło­wa­cji, któ­rzy w swo­im kra­ju od sze­ściu lat wal­czy­li o... Srebr­ną Wie­żę­.

Jed­nym z naj­le­piej zor­ga­ni­zo­wa­nych fi­na­łów był ten z 1974 roku w Płoc­ku. Gra­no w sa­lach zam­ku Ksią­żąt Ma­zo­wiec­kich. „Ży­we sza­chy” wy­sta­wio­ne przez mło­dzież z Tech­ni­kum Bu­dow­la­ne­go w Płoc­ku w am­fi­te­atrze u pod­nó­ża zam­ku, tym ra­zem przed­sta­wia­ły par­tię gra­ną przez Na­po­le­ona na wy­spie św. He­le­ny­.

XX ju­bi­le­uszo­wy tur­niej (1978) prze­pro­wa­dzo­no w pa­ła­cu w Wi­la­no­wie. Wśród im­prez to­wa­rzy­szą­cych no­wo­ścią był tur­niej war­ca­bo­wy na 100–po­lo­wej plan­szy, a te­mat „ży­wych sza­chó­w” — to oczy­wi­ście Jan III So­bie­ski pod Wied­niem.

XXII fi­nał ro­ze­gra­ny w Lu­bli­nie w 1980 roku za­mknął naj­lep­szy okres dla tej im­pre­zy. W na­stęp­nych tur­nie­jach roz­gry­wa­no za­wo­dy tyl­ko dru­ży­no­we, a naj­lep­szych za­wod­ni­ków wy­bie­ra­no na po­szcze­gól­nych sza­chow­ni­cach.

XL (40) Ju­bi­le­uszo­wy fi­nał ro­ze­gra­no w pa­ła­cu w Ko­szę­ci­nie — sie­dzi­bie ze­spo­łu „Śląsk”. Wy­gra­ła dru­ży­na LKS Rol­nik Ró­ża (d. woj. tar­now­skie). A im­pre­zę za­koń­czył Wie­czór Wspo­mnień, na któ­ry przy­by­li za­wod­ni­cy, sę­dzio­wie i dzia­ła­cze zwią­za­ni przez 40 lat z tur­nie­jem.

L (50) Ju­bi­le­uszo­wy tur­niej od­był się w Puł­tu­sku 30 czerw­ca 2008 roku, star­to­wa­ło 16 dru­żyn. W uro­czy­sto­ści otwar­cia wzię­ła udział m.in. Ma­ria Mol­den­ha­we­r-Frey, żo­na twór­cy „Zło­tej Wie­ży”.

Ana­li­zu­jąc ta­be­le tur­nie­jów fi­na­ło­wych z ostat­nich lat przed XXX fi­na­łem za­uwa­żo­no, że ton roz­gryw­kom na­da­ją wy­czy­no­we, II­-li­go­we klu­by star­tu­ją­ce w bar­wach LZS, ta­kie jak Piast Słupsk, Le­grol Le­gni­ca, Hań­cza Su­wał­ki czy Nad­nar­wian­ka Puł­tusk. Praw­dzi­wi ama­to­rzy z LZS-ów od­pa­da­ją na szcze­blu wo­je­wódz­kim. Do ko­lej­ne­go tur­nie­ju do­pusz­cze­ni zo­sta­li tyl­ko sza­chi­ści do II ka­te­go­rii.

Ko­lej­na zmia­na w re­gu­la­mi­nie tur­nie­ju na­stą­pi­ła w 1996 roku — aby jed­nak nie dys­kry­mi­no­wać naj­lep­szych sza­chi­stów pio­nu LZS, a jed­no­cze­śnie utrzy­mać ma­so­wość im­pre­zy po­sta­no­wio­no, że w la­tach pa­rzy­stych ma­ją pra­wo uczest­nic­twa wszy­scy za­wod­ni­cy LZS (LKS) bez wzglę­du na po­sia­da­ną ka­te­go­rię, zaś w la­tach nie­pa­rzy­sty­ch– za­wod­ni­cy i za­wod­nicz­ki do I ka­te­go­rii­.

Od 1999 roku tur­niej był roz­gry­wa­ny sys­te­mem szwaj­car­skim na dy­stan­sie 9 rund w kon­wen­cji awan­su do fi­na­łu cen­tral­ne­go 16 mi­strzów wo­je­wódz­kich, obroń­cy ty­tu­łu i dru­ży­ny klu­bu współ­or­ga­ni­za­to­ra tur­nie­ju do roku 2008 włącz­nie.

W ostat­nich la­tach re­gu­la­min ule­gał ko­lej­nym zmia­nom, by­ło to spo­wo­do­wa­ne po­wro­tem do kon­wen­cji więk­szej ma­so­wo­ści tur­nie­ju. Obec­ny sys­tem umoż­li­wia start za­rów­no ar­cy­mi­strzom jak i po­cząt­ku­ją­cym sza­chi­stom:

• 2009 rok — udział obroń­cy ty­tu­łu i 3 pierw­szych ze­spo­łów z wo­je­wódz­twa, tem­po gry 30 mi­nu­t
• 2010 rok — udział obroń­cy ty­tu­łu i 3 pierw­szych ze­spo­łów z wo­je­wódz­twa, tem­po gry 60 mi­nut.
• Od 2011 roku — udział obroń­cy ty­tu­łu i 2 pierw­szych ze­spo­łów z wo­je­wódz­twa, tem­po gry 90 mi­nut.

W roku 2009 w fi­na­le cen­tral­nym w Ostró­dzie po pra­wie 23 la­tach prze­rwy or­ga­ni­za­to­rzy przy­go­to­wa­li in­sce­ni­za­cję Bi­twy Pod Grun­wal­dem — par­tię ży­wych sza­chów na sza­chow­ni­cy o wy­mia­rach 9x9 me­trów. Po­kaz w wy­ko­na­niu Dru­ży­ny Ry­cer­skiej Kom­tu­rii Ostródz­kiej i Mło­dzie­ży z Gim­na­zjum nr 2 w Ostró­dzie pro­wa­dzi­li ar­cy­mistrz Alek­san­der Miś­ta (brąz na MP 2009) i Grze­gorz Miś­ta, pre­zes War­miń­sko­-Ma­zur­skie­go Związ­ku Sza­cho­we­go. Ma­rzy się po­wrót do daw­nej tra­dy­cji roz­gry­wa­nia tur­nie­ju w pięk­nych zam­kach i pa­ła­cach (o­stat­nie ta­kie fi­na­ły po dłu­giej prze­rwie od­by­ły się: w roku 1997 w Pa­ła­cu w Ko­byl­ni­kach i w roku 2001 na Zam­ku w Ostró­dzie) oraz z atrak­cja­mi ta­ki­mi jak par­tie ży­wych sza­chów.

W 2013 roku LV (55). Fi­nał od­był się w dniach 6–11 czerw­ca 2013 roku w Sali Lu­bel­skie­go Urzę­du Wo­je­wódz­kie­go De­le­ga­tu­ra w Za­mo­ściu­.

Zwycięzcy turnieju o „Złotą Wieżę" 1959-2016.pdf